Historia | parafiawapiersk

HISTORIA PARAFII

Wieś położona jest w centralnej części Welskiego Parku Krajobrazowego. Została założona przez Krzyżaków i wchodziła w skład wójtostwa w Lidzbarku. Z tych czasów zachowały się następujące jej nazwy: Wampertsch, Wamperschke (1410, 1411 r.), Wampersch (1414 r.), Wampersk. W drugiej połowie XIV wieku zbudowano tu murowany kościół pod wezwaniem dwóch patronów - św. Michała Archanioła i św. Marii Magdaleny. Musiała tu więc istnieć także osada. W 1410 roku Krzyżacy założyli tu folwark szlachecki. W XV wieku wieś obejmowała 61 włók ziemi (około 1100 hektarów) wartych 26 ówczesnych groszy. We wsi mieszkało 42 osadników. Wieś posiadała karczmę. W czasie wojny w 1414 roku, prowadzonej przez króla Władysława Jagiełłę z Zakonem krzyżackim, wieś poniosła dotkliwe straty ocenione na 200 grzywien. W 1437 roku na 61 łanów ziemi tylko 17 było zagospodarowanych. Istniejąca tu karczma była zamknięta. Około 1450 roku wieś zajmowała powierzchnię 81 łanów. Po wojnie trzynastoletniej i kończącym ją pokoju toruńskim w 1466 roku Wąpiersk wszedł w skład państwa polskiego. Należał wówczas do tzw. klucza lidzbarskiego. W 1570 roku wieś zajmowała 55 łanów pól. We wsi były 3 karczmy i prawdopodobnie 2 sołtysów. Od końca XV wieku właścicielami majątku ziemskiego byli kolejno: Wąpierscy, Santopscy, Suchorscy, Karwowieccy, Miecznikowscy (od około 1870 roku). Około 1520 roku wskutek pożaru kościół uległ całkowitemu zniszczeniu. W 1671 roku oddano do użytku nowy kościół, również murowany. Jego fundatorem był ówczesny właściciel majątku Wawrzyniec Wąpierski. W 1733 roku w zabudowaniach sołtysa Rzymowicza wybuchł pożar. Spłonęła wówczas prawie cała wieś. Spalił się również kościół i plebania. Z konstrukcji kościoła pozostały jedynie okopcone dymem mury. W 1762 roku świątynię odbudowano. Była ona murowana, kryta dachówką. Główne wejście znajdowało się po stronie zachodniej, a strony północnej przylegała dobudowana zakrystia. Wewnątrz, na głównym ołtarzu, wisiały obrazy ilustrujące patronów - św. Michała Archanioła i św. Marię Magdalenę. W okresie wojen napoleońskich (1807-1815) kościół uległ poważnym zniszczeniom. Próby jego odbudowy nie powiodły się ponieważ władze pruskie nie wydały na to zgody (1820 r.).
Około 1870 roku właścicielami majątku ziemskiego w Wąpiersku zostali Mieczkowscy z Ciborza. W 1885 roku wieś zajmowała powierzchnię 1267 hektarów, z czego 932 hektary stanowiły grunty orne, 69 - łąki, a na 16 hektarach rósł las. Stało tu 80 budynków mieszkalnych i 117 gospodarczych. Znajdowała się również szkoła elementarna, a wieś liczyła wówczas 608 mieszkańców. W dwudziestoleciu międzywojennym powierzchnia wsi Wąpiersk wynosiła 1270 hektarów. We wsi znajdowały się 92 budynki mieszkalne. W 1931 roku wieś liczyła 660 mieszkańców. Natomiast w 1934 roku było tu 662 mieszkańców w tym 642 Polaków i 20 - Niemców. W tym czasie widniały tu jeszcze ruiny murowanego kościoła zniszczonego na początku XIX wieku. W latach 1933-1935 zbudowano nowy kościół pod wezwaniem Opatrzności Bożej, a Wąpiersk został siedzibą parafii. Jego mury postawiono z czerwonej cegły na kamiennej podmurówce. Strop wykonano z desek od wewnątrz otynkowanych. Drewniany dach został pokryty dachówką holenderką. Wieżę wykonano o przekroju kwadratowym z otworami okiennymi zasłoniętymi drewnianymi żaluzjami.

Do czasów obecnych we wsi zachowały się liczne zabytki budownictwa pochodzącego z drugiej połowy XIX i początku XX wieku. Na szczególną uwagę zasługuje budynek szkolny z czerwonej cegły z 1894 roku (zdobiony ceglanym fryzem) i budynek biblioteki z 1905 roku. Zachowało się tu także kilka drewnianych domów mieszkalnych.

Przy kościele katolickim z 1935 roku położony jest nieczynny dziś cmentarz z tego samego roku, na którym stoi drewniany krzyż z drugiej połowy XIX wieku. Z kolei w kierunku wsi Jeleń znajduje się cmentarz parafialny z początku XX wieku.

za http://jezioro.com.pl/miasta/miejscowosc.html?id=160